Het belang van spel: Spelen met modder: lekker èn vies?

Spelen met modder: lekker èn vies?

Vandaag het vervolg op spelen met modder. En zoals de titel al verraad, gaat het vandaag over tegenstrijdige gevoelens: lekker én vies. Die gevoelens komen bij uitstek naar voren tijdens het spelen met zand, water, klei, verf en natuurlijk modder. Ongevormd materiaal dat uitnodigt tot sensopatisch spel. Waarbij spel omschreven kan worden als een manier waarop kinderen de wereld om hen heen onderzoeken en ervaren. En waarbij met sensopatisch wordt bedoeld dat het spel betrekking heeft op het aangedaan worden door zintuigelijke waarneming.

Het is materiaal dat meteen gevoelens oproept. De aanraking doet wat met je.

 Misschien herken je het wel: Het is alsof je wordt uitgelokt en even moet voelen, ruiken, horen, proeven. Je weet door ervaring ook dat het lekker én vies kan zijn. En die ambivalentie geldt niet alleen voor modder. Daar waar water rustgevend en ontspannend kan werken, kan het ook als minder prettig worden ervaren omdat het water bijvoorbeeld ijskoud is of je er door het stampen in de plassen natte kleren van krijgt. 
Tegenstrijdigheid dus.

En juist die tegenstrijdigheid blijkt zo waardevol. Ik zal uitleggen waarom.

Kijkend naar het sensopatisch spel bij kinderen, zie je dat spelen met zand en water, kliederen met verf en klei, vooral op peuters en kleuters een enorme aantrekkingskracht heeft.
En dat is naar mijn idee niet voor niets.

De ontwikkeling van peuters en kleuters staat in het teken van het vormen van een eigen ik. De identiteitsontwikkeling. Het is de fase waarin het kind zich los probeert te maken van (met name) moeder, door dingen te roepen als:  "Nee", wil ik niet!" of " Zelf doen!".  Aan de andere kant heeft een peuter de volwassene nog zo hard nodig omdat het nog niet alles zelf kan. Door het leren lopen kan een kind zich letterlijk van moeder verwijderen, maar ook terugkeren naar haar als vast punt en baken van veiligheid van waaruit de grote wereld ontdekt kan worden. Het kind zal proberen dingen zelf te doen en hiermee een eigen identiteit ontwikkelen. ( Kijk eens wat ik kan!)  En het zal de hulp aanvaarden voor de vaardigheden die het nog niet kan. Het spanningsveld dat ontstaat is de uitdaging om de balans te vinden in het vasthouden van je eigen, in ontwikkeling zijnde, ik en het niet verliezen ervan door het gevoel overspoeld te worden door de hulp van de volwassene.

Het zindelijk worden in deze fase van ontwikkeling roept vaak diezelfde angst voor verlies en de tegenstrijdigheid op. 

Het vasthouden en controle houden op de ontlasting en het durven loslaten daarvan met het besef dat je daarmee niet jezelf verliest. Voor het  leren omgaan met die tegenstrijdigheid en het zoeken van die balans gebruiken peuters en kleuters sensopatisch spel. In dat spel zorgt teveel water voor modder waar je niets mee kunt maken: daar heb je geen grip op. Met een juiste balans van zand en water kun je prachtige bouwwerken maken.

Eerst met je handen een bultje maken en daarna met ander materiaal mogelijkheden ontdekken van het zand geeft uitdaging en een mooi resultaat zoals hieronder is te zien.


Niemand heeft kinderen ooit verteld van de waarde van dit spel. En dat hoeft ook niet.
Wat ik nou zo mooi vind aan kinderen, is dat zij eigenlijk met hun voorkeur voor spel aangeven wat goed voor ze is. Het gaat als vanzelf. En daarom is er een relatie te leggen tussen het sensopatisch spel en de identiteitsontwikkeling van kinderen en is de waarde ervan enorm. Want stel je nou eens voor dat je niet mag kliederen? En daarom is die modderdag wat mij betreft een super initiatief en mag spelen met modder iedere dag! Ook na modderdag.

Meer lezen over lekker én vies maar dan zonder modder?

Betty Sluyser en Alex de Wolf hebben een boekje geschreven voor de serie Avontuur voor peuter en kleuter van uitgever Zwijsen. 

Het heet: Vies hè? 

Naast een verhaal bevat het boekje recepten voor olifantendrollen, muizenkeuteltjescake en drollenkoekjes. Echt een aanrader!

Het belang van spel: Spelen met modder: lekker vies doen!

Spelen met modder: Lekker vies doen!

Vrijdag 27 juni is het weer zover: Nationale Modderdag georganiseerd door Veldwerk Nederland.  Het is 2013 als mijn enthousiasme bij het horen van dit initiatief wordt aangewakkerd en mijn nieuwsgierigheid wordt gewekt om eens een kijkje te nemen op de site van Veldwerk Nederland.

Daar word me duidelijk dat het idee om een modderdag te houden is ontstaan in Nepal en inmiddels wereldwijd is verspreid. Veldwerk Nederland wil, door deze modderdag kinderen van 0 - 12  een positieve natuurervaring laten beleven en de verbinding vergroten tussen kinderen en hun omgeving. Zowel kinderen als ouders worden uitgenodigd om te ontdekken wat modder is en hoe je ermee kunt spelen. In het buitenland is de modderdag een succes gebleken en wordt spelen met modder bovendien gezien als noodzakelijk voor een duurzame en evenwichtige ontwikkeling van kinderen. Daarom ook dit jaar weer een Nationale Modderdag in Nederland.

Als speltherapeut ben ik blij te lezen dat er aandacht is voor het spelen met modder. Het is namelijk absoluut waar dat spelen met modder een bijdrage levert aan een evenwichtige ontwikkeling van kinderen. Ik hoop daarom dat het niet bij deze ene dag blijft dat kinderen met hun ouders lekker mogen spelen met modder. Dat mag van mij iedere dag! En als het aan jonge kinderen ligt doen ze dat ook. Het toeval wilde dat ik zaterdag langs de speeltuin in een van de wijken in Deventer fietste en daar getuige was van het spel van kinderen met modder. En daar mocht ik zowaar een foto van maken!



Het meisje op de achtergrond gaat helemaal op in haar spel.

Spelen met modder valt binnen de speelwereld van kinderen onder sensopatisch spel. Het is een spelvorm waardoor het kind de wereld ontmoet via lichamelijke beleving: voelen, tasten. Het wezenlijke van dit spel is het vormloze karakter van het materiaal: zand, water, maar ook verf en klei behoren hiertoe. Het gaat in sensopatisch spel om het voelen en ervaren van het materiaal en niet om de vorm. Sensopatisch spel is de meest basale vorm van spel en zie je al bij zeer jonge kinderen. Het spelen en ervaren vormt een voorwaarde en voorbereiding voor het ontplooien van  het 'doen alsof' spel. Zo zullen kinderen ontdekken dat zand zacht, hard, vochtig, koud of juist warm kan zijn. Maar daarnaast kun je van zand, als het stevig genoeg is ook nog iets bouwen. Een beetje water erbij helpt het zand bij elkaar houden. Het bouwen van een zandkasteel kan uiteindelijk eindigen in een 'doen alsof' spel met ridders.
Zodra je zand gaat mengen met nog meer water ontstaat er een brij waarmee niet meer gebouwd kan worden, maar waarbij het voelen de overhand neemt. Van vormend spel, gaat het spel over in voelen; sensopatisch spel.
Het meisje op de foto gaat op in haar spel. Bij haar wisselen vormen en voelen elkaar af, maar heeft vormen de overhand. De jongens zijn vooral aan het  voelen en ontdekken wat ze met modder kunt doen. Het spelen ermee is vooral lekker, maar ook vies.
Zowel kinderen als volwassenen ervaren deze tegenstrijdige gevoelens: modder is vies, maar tegelijkertijd kan het voelen ervan ook een prettige rustgevende,ontspannen ervaring opleveren (denk ook aan modderbaden voor volwassenen!).
Die ontspanning is een belangrijke waarde van dit sensopatische spel. Er hoeft niets in het spel. Er kan ervaren worden, zonder dat er vorm aan het materiaal gegeven hoeft te worden. Tijdens het spelen met zand en water heb ik als therapeut vaak die ontspanning gevoeld en gezien bij kinderen; het gebeurt regelmatig dat kinderen tijdens het spel naar de wc rennen omdat ze ineens moeten poepen! Die ontspanning kan ook door spelen met klei en verf, maar modder is daarin echt heel effectief!
Ik ben in mijn fotoarchief nog steeds op zoek naar een schittende foto van een kleuter van 4 die trots haar handen vol met verf aan mij laat zien. Zij doet dit met zo'n grote glimlach van ontspanning en genot dat ook ik daar trots op was: Ik wist dat ik door haar de gelegenheid te geven op een groot vel met je handen vol verf heerlijk te mogen kliederen, dit het resultaat zou kunnen zijn. En daar zat voor mij nog een reden achter die te maken had met een andere, in mijn ogen nog belangrijkere waarde van het spel met modder. Namelijk die van de zojuist aangegeven tegenstrijdige gevoelens. Er is een relatie te leggen tussen het sensopatisch spel en de identiteitsontwikkeling van kinderen. En dat vind ik zelf een zeer interessante en maakt de waarde van het spelen met modder voor mij extra belangrijk. Daarover volgende week meer. Eerst lekker genieten van modderdag en ervaren wat het met je doet!

Het belang van spel en je rol als volwassene: Buiten spelen of binnen hangen?

Buiten spelen of binnen hangen?

Eindelijk is het voorjaar te voelen. Afgelopen weekend was het heerlijk toeven aan het strand. Ik verbleef daar met een stel oude studiegenoten in een schitterend huis ( met boomhut! ).Ook het komend weekend beloofd het goed weer te worden. Nou ja, in ieder geval zondag. Erop uit dus! Lekker buiten spelen, wandelend ontdekken hoe mooi de natuur ontluikt en genieten van de lentezon. Maar we hebben nog even geduld nodig! Ook vraag ik nog even geduld voor het verhaal over modder. In plaats van naar buiten, ben ik lekker binnen gaan werken aan de tent.

De hangtent waar ik in mijn vorige blog over schreef is zo goed als klaar en die had ik graag buiten in de zon op de foto gezet. Dat gaat alsnog dit weekend gebeuren, maar tot die tijd hangt de tent binnen. En dat is niet zo heel erg. 

Het maken van een tent als deze (zie foto), is een proces dat in beelden in mijn hoofd plaatsvindt. 
En dat heeft tijd nodig.


top met lus en tunnel voor pvcbuis als basis

kleine zandzakjes trekt het tentdoek uiteen tot een ruime tent



Welke stoffen heb ik om te gebruiken, hoe zit het met de grootte van de lappen, hoe maak ik daar optimaal gebruik van, welk model streef ik na, hoe is de kleurcombinatie? Kortom: wat heb ik voor ogen?

Zoals gezegd, een heel proces en dan is het eigenlijk wel handig als de tent daar zo bij me hangt aan die balk. Beetje bij beetje krijgt hij vorm. De basis wordt gevormd door de top die smal is van boven en tot 180 cm uitloopt tot de tunnel. Daar zit een flexibele pvc buis in die de top breed uit houdt. Daaraan is de rest van de stof geplooid genaaid. Onderaan de tent zitten stroken genaaid, opgedeeld in vakjes, die dienen om zandzakjes in te leggen om de stof wijd uit te kunnen trekken tot een ruime tent.

Nu dit voor elkaar is stel ik mezelf weer de vraag: Is dit wat ik voor ogen heb? Wat ik als basis in de tent wil verwerken? Ik zou in al mijn enthousiasme doorkunnen gaan met het maken van nog meer zandzakjes, want niet alle vakjes zijn gevuld. Ik kan strikjes maken om de tent dicht te kunnen doen. Kussens en kleden voor in de tent om lekker te kunnen zitten. Maar dat doe ik niet. Waarom niet? Dan is de kans groot dat het teveel "af" is. 

Door kinderen te confronteren met lege vakjes zullen ze wellicht uitgedaagd worden te zoeken naar altenatieven om het tentdoek uiteen te houden. 

Langs de IJssel, in een park of in de tuin zijn altijd wel stenen, takken of ander materiaal te vinden om te gebruiken. En wie weet komen zij op ideeën die ik zelf niet voor mogelijk had gehouden. Wie zegt dat ze op kussens willen zitten? Of dat de tent dicht moet kunnen? Kijk, dat stimuleert mij om op tijd te stoppen en ruimte te houden voor eigen invulling.

Wat ik nog wel ga doen is het maken van een hoes voor de tent met daarin een kussen als extraatje voor het geval dat. 

En een vakje aan de binnen- en de buitenkant van de tent. Die als postvakje, of als opbergvakje gebruikt kan worden. 

Want post kùnnen ontvangen wordt al snel een spel van daadwerkelijk post krijgen en dat is een mooi aanknopingspunt voor het stimuleren èn starten van spel. Schrijf als ouder of juf eens een briefje, stop deze in het postvakje en zie wat er gebeurt...........................succes verzekerd!

Volgende week echt meer over modder. Want beloofd is beloofd!

Het belang van een eigen hut:De tas en de binnen - buitentent

De tas en de binnen - buitentent

Ik had vandaag graag een foto willen plaatsen van de binnen - buitentent. Maar helaas, hij is nog niet af. Sterker nog, ik heb er de afgelopen week geen tijd voor vrij kunnen maken. Om  niet helemaal teleur te stellen zal ik er wèl iets over vertellen.
De tent is rond en loopt wijd uit naar beneden en krijgt daar zakjes waar zand of stenen in gelegd kunnen worden om de tent zo wijd mogelijk op te zetten en daardoor zoveel mogelijk ruimte te maken in de tent. Aan de bovenkant krijgt de tent een lus om hem op die manier aan een balk of tak te hangen. Bijvoorbeeld op zolder ( binnen) op het schoolplein, in het park of aan de IJssel ( buiten). 

Zo'n 5 jaar terug had ik mijn inmiddels versleten binnen - buitentent aan een tak op het schoolplein opgehangen. Gewoon omdat het mooi weer was en ik kinderen de mogelijkheid wilde geven in een tent te kunnen zitten. Dat leek een schot in de roos. Er was een meisje van 4 dat graag even alleen wilde zijn temidden van de drukte op het schoolplein en zij stapje snel in de tent. Toen een jongentje, dat daar ook behoefte aan had, er bij in wilde stappen, gaf ze nadrukkelijk aan dat ze even alleen wilde zijn. Dat werd geaccepteerd en na 10 minuten werden de rollen omgedraaid omdat ook het jongentje even alleen mocht zijn. Het respect hebben voor elkaars wensen kwam hier heel mooi tot uiting en ik was blij die wensen met behulp van de tent te kunnen vervullen. Dus is er een boom op het schoolplein? Denk dan eens aan een tent!

Dat hangen van de tent in een boom aan de IJssel gaat nu wat moeilijker. Door het plan om ruimte te maken voor de rivier, zijn graafwerkzaamheden èn snoeiwerkzaamheden gestart. Daarmee zijn een aantal bomen langs een groot deel van de strandjes aan de IJssel verdwenen. Weg schaduw en weg mooie hangplekken voor de tent! Ik heb natuurlijk al rondgekeken toen ik de kaalslag ontdekte en hier en daar zie ik wel mogelijkheden voor het ophangen van de tent. En dan?

Op onderzoek uit naar materialen langs die IJssel: zand, water, klei, stenen, takjes en wie weet wat nog meer. Maar zover is het dus nog niet.

De tas op reis met Coole Kikker en Sijs, Mijs en Wijs en wat zij daar hoorden....

Wat er wel is gebeurd: De tas is op reis geweest. En wel naar een netwerkbijeenkomst in de schouwburg in Deventer. In de tas had ik de grote spelmaterialen met betrekking tot sociale vaardigheidstraining. het Kikkerbecool-spel en materialen van kleine SIJS, een trainingsprogramma ontwikkeld door een collega-speltherapeut. Haar materiaalgebruik heeft mij geïnspireerd tot het werken met tafelzeil.



Mijs en Sijs in de doos en Wijs in slaapzak mee in de tas.

Die netwerkbijeenkomst heeft me veel nieuwe contacten opgeleverd en inzicht gegeven in de nieuwe ontwikkelingen op het gebied van de jeugdzorg. Wat me echter het meest is bijgebleven is het bericht dat er eind juni een nationale of wellicht internationale modderdag wordt georganiseerd.

Ik denk dan altijd meteen aan het spannende van het spelen met modder: het is lekker en vies tegelijk. En juist daar zit ook de kracht en de werking van modder. Daarover vertel ik een andere keer graag meer, want daar is zoveel over te vertellen dat wil ik nu niet in een paar zinnen doen. Feit is wel dat die binnen - buitentent af moet, want tijdens die nationale modderdag wil ik ergens langs de IJssel genieten van de modder op het strand.

En natuurlijk gaat de tas dan ook weer mee.
Volgende week meer over spelen met modder.